واژه «اسم» و مشتقات آن از واژه های بسیار پرکاربرد در (ع)لوم اسلامی (ا(ع)م از (ع)لوم نقلی و (ع)قلی) است. این مقاله با روش کتابخانه ای در گردآوری مطالب و شیوه اسنادی در نقل دیدگاه ها و روش تحلیل محتوا در تحلیل داده ها این مساله را بررسی کرده است که مفهوم دقیق اسمای حسنی بودن اهل بیت ((ع)) که در احادیث اسلامی آمده است، چیست؟ و به این نتیجه دست یافته است که حوزه م(ع)نایی فراگیر این (ع)بارت شامل م(ع)انی زیر می گردد: آن بزرگواران راهنمای تشری(ع)ی به احکام خدا، راهنمای تکوینی به خدا، راهنمای به صفات و اسماء خدایند، برترین واسطه بین خلق و خدا، برترین وسیله ظهور اسماء خدا یا برترین مظاهر اسماء خدایند، و در نهایت در مقام (ع)بودیت و بندگی جز خدا را نشان نمی دهند. به این صورت که امکان دارد در یک (ع)بارت همه این م(ع)انی و یا هر احتمال دیگر ممکن لحاظ شده باشند و یا اینکه در هر است(ع)مالی برخی از آنها اراده شده باشد و مراد از مجمو(ع) است(ع)مال ها تمامی این م(ع)انی باشد. و دلیل (ع)مده درستی این دیدگاه تحلیل لغوی فراگیر واژه از سویی و اطلاق مضمون اسمای حسنای خدا بودن اهل بیت ((ع)) است که در احادیث مورد بحث بدان تصریح شده است.

سابقه و هدف: یکی از مباحث مبنایی در طب اخلاطی طبای(ع) چهارگانه است که شامل بلغم، سودا، صفرا و خون می شود. همین (ع)ناوین در احادیث طبی اهل بیت ((ع)لیهم السلام) نیز به چشم می خورد. حال این سوال پیش می آید که آیا طبای(ع) که در احادیث مطرح شده، همان طبای(ع) طب سنتی است؟ این پژوهش برای پاسخ به همین سوال سامان یافته است. روش کار: این پژوهش مطال(ع)ه یی تبیینی - تطبیقی، ازنو(ع) تحلیل محتوا است که در آن «طبای(ع)» از منظر احادیث اهل بیت ((ع)) تبیین، و با دیدگاه بقراط در مکتب طب اخلاطی مقایسه شده است. برای این منظور از کتب مرج(ع) در حدیث و طب اخلاطی استفاده شده است. در این پژوهش همه موارد اخلاقی ر(ع)ایت شده است. (ع)لاوه براین، نویسندگان مقاله هیچ گونه تضاد مناف(ع)ی گزارش نکرده اند. یافته ها: یافته ها نشان می دهد که در احادیث، واژه «طبای(ع)» به م(ع)نای ترکیب های وجودی انسان به کار رفته است. طبق این احادیث، ترکیب های چهارگانه وجودی انسان (ع)بارت است از: «ریح، مره، خون و بلغم». در احادیثی که طبای(ع) انسان در آن بیان شده، (ع)نوان صفراء و سوداء مشاهده نشده است، در (ع)ین حال، برخی از صاحب نظران سوداء و صفراء را زیر (ع)نوان کلی«مره» جای می دهند. در طب اخلاطی با توجه به چهار (ع)نصر اصلی خاک، آب، هوا و آتش، اخلاط چهارگانه سوداء، بلغم، خون و صفراء در بدن شکل می گیرد و ماده بسیار لطیف دیگری نیز با (ع)نوان «روح بخاری» از اخلاط ارب(ع)ه به وجود می آید. نتیجه گیری: بر اساس نتایج به دست آمده، بین آنچه در طب اخلاطی با (ع)نوان «اخلاط ارب(ع)ه و روح بخاری» مطرح شده و آنچه در احادیث طبی با (ع)نوان طبای(ع) و ترکیب وجودی انسان ذکر شده است، مشابهت هایی مشاهده شد.

در قرآن کریم در آیات بسیاری سخن از تاویل رفته و در یکی از آیات دانستن تاویل محصور به (ع)لم الهی شده است. از سویی در روایات رسیده از اهل بیت نسبتی میان اهل بیت و تاویل برقرار شده است. این مقاله در مقام بیان م(ع)نای تاویل در نظر اهل بیت و تفاوت آن با تفسیر و نسبت میان ظاهر و باطن با تفسیر و تاویل است. همچنین تبیین دیدگاه اهل بیت درباره قابل دسترسی بودن تاویل برای دیگران با توجه به ظرفیت پذیری تاویل قرآن است. تصدیق این نظریه نیز منوط به پاسخ شباهت از آن جمله مذمت هایی است که در لسان اهل بیت ((ع)) نسبت به تاویل گران شده است.

اهل سنت در حوزه شخصیت شناسی به طور مکرر فضایل اهل بیت ((ع)) را بیان کرده و کتاب های مت(ع)ددی را در این زمینه سامان داده اند؛ به گونه ای که به جرات می توان گفت که در فضایل هیچ گروهی، حتی خلفای سه گانه و ائمه چهارگانه اهل سنت نیز، این میزان کتاب به سامان نرسیده است. بی شک، این نگاه اهل سنت به اهل بیت ((ع)) مستلزم این است که ایشان در حوزه نقل روایات نیز توجه شایانی به روایات اهل بیت ((ع)) داشته و هماره در نقل و نقد روایات ایشان اهتمام ویژه ای داشته باشند. در این پژوهش، مهم ترین کتاب های روایی اهل سنت جستجو شده و آمار مربوط به روایت های هر یک از ائمه اهل بیت ((ع)) در این مناب(ع)، به تفکیک، استخراج گردیده و با استناد به این آمار، ثابت شده است که اهل سنت در مقام نقل روایات، آن گونه که باید، به روایات اهل بیت ((ع)) توجه نکرده اند.

گفتاری یا نوشتاری بودن زبان قرآن از موضو(ع)ات نوپدید در قرآن پژوهی م(ع)اصر است که پذیرش هر دیدگاهی در این باب، نو(ع) رویکرد به کلام الهی و فهم آن را متفاوت می سازد. با وجود نگارش آثاری چند پیرامون این موضو(ع)، بسیاری از نگاشته ها به تمایز میان دوگانه «گفتار/نوشتار» با دوگانه «گفتاری/نوشتاری» توجه نکرده و لذا دچار خلط بین مفهوم «نوشتار» و «نوشتاری» از یک طرف و مفهوم «گفتار» و «گفتاری» از طرف دیگر شده اند. جستار حاضر در روشی توصیفی-تحلیلی با تبیین تفاوت میان دوگانه های مذکور و تفکیک حوزه پژوهش هر کدام، قرآن را به مثابه رخداد زبانی لحاظ کرده و مبتنی بر روایات به بررسی شاخصه های آن در دوگانه «گفتار/نوشتار» پرداخته است. بررسی انجام گرفته نشان می دهد قرآن کریم تلفیقی از شاخصه های گفتار (همچون حضوری بودن رابطه زبانی، وابستگی زیاد به واحدهای زبرزنجیری) و شاخصه های نوشتار (مانند ت(ع)ین پیشانزولی متن، یکسویه بودن ارتباط زبانی) را دارا می باشد.

لطفا برای مشاهده چکیده به متن کامل (PDF) مراج(ع)ه فرمایید.

مباحث اسما و صفات الهی از پردامنه ترین مباحث الاهیاتی است. این مقاله برای اثبات کاربرد اسم خدا در م(ع)نای غیر لفظی، با روش کتابخانه ای در گردآوری مطالب، و شیوه اسنادی در نقل دیدگاه ها، و روش تحلیل محتوا (توصیفی-تحلیلی) در تجزیه و تحلیل داده ها، استدلال های برگرفته از احادیث از اهل بیت ((ع)) را گونه شناسی و تحلیل نموده و به این نتیجه دست یافته است که از مجمو(ع) روایات اهل بیت ((ع)) در جوام(ع) روایی شی(ع)ی، قراین و دلایل گوناگون-از قبیل: استناد آثار تکوینی به اسمای الهی، م(ع)رفی امور تکوینی به (ع)نوان اسم خدا، استقرار در ذات و بیرون نیامدن از حیطه ذات الهی، برگرفته شدن اسمای الهی از یکدیگر، اتصاف به اوصاف غیر متناسب با اوصاف اسم لفظی، و ظهور خدا از مظهریت اسم برای اولیا و تحقق اولیا به حقیقت اسم-دلیل بر کاربرد اسم خدا در م(ع)نای تکوینی و (ع)ینی است.

نگارنده بر این باور است که میراث تفسیری اهل بیت: همانند مکتب فقهی و کلامی آنان دارای غنای کاملی است. بخش اول با پنج مقدمه این نظریه را برهانی می سازد: 1. م(ع)انی آیات قرآن مت(ع)دد و مراتبش مختلف است. 2. نزول قرآن برای فهم مردم است و مرتبه مورد نیاز هر قشری در پرتو دلالات خود قرآن و بیانات رسیده از (ع)ترت ((ع)) قابل فهم و دستیابی است. 3. (ع)ترت (ع)الم به تمام مراتب م(ع)نانیی قرآن اند. 4. مسوولیت تبیین قرآن با (ع)ترت است. 5. به گواهی قرآن و احادیث، اهل بیت تمام مسوولیت های خویش را در تبلیغ رسالت محمدی به انجام رساندند. و بخش دوم در تبیین ماهیت نظریه، به بیان کیفیت تبیین کتاب از سوی (ع)ترت و نیز (ع)ناصر موثر در درک غنای احادیث تفسیری و دستیابی به این میراث بی بدیل می پردازد.